Knooppunt Onderwijs Educatieve Software

Reacties van de lezers

Chiel de Bood schreef op Facebook:

Van mijn collega Jacco Sandstra kreeg ik onlangs het door hem geschreven boek "Een zusje in de oorlog". Dit boek stond al lange tijd op mijn verlanglijstje en nu kreeg ik het in de schoot geworpen.

Ik nam mij voor om het rond 4 mei te gaan lezen. Ik heb het in één ruk uitgelezen.

Aan de hand van vele goed bewaarde brieven neemt Jacco de lezer mee naar een donkere periode in de Tweede Wereldoorlog en vertelt zo het relaas van twee families die door deze oorlog voor altijd met elkaar verbonden zouden blijven. Een familiegeschiedenis van een Joodse en een West-Friese familie.

Het zusje in dit verhaal is het bijna tweejarige kindje van de Joodse familie welke zij besluiten af te staan uit angst voor alles wat hun te wachten staat. Wat hierna volgt is enerzijds de beschrijving van het verblijf in diverse kampen en de voortdurende onzekerheid over het lot van hun kindje en anderzijds de beschrijving van de lotgevallen van de familie die het kindje liefdevol opvangt in Enkhuizen. Dit alles wordt verteld aan de hand van de correspondentie die goed bewaard is gebleven en gevonden door Jacco Sandstra, de schrijver van dit verhaal en kleinkind van de familie in Enkhuizen.

Als door een wonder weet de Joodse familie hun onvermijdelijke noodlot te ontlopen en de hereniging met hun kindje en de opbouw van hun levens na deze periode worden, wederom aan de hand van de correspondentie, heel mooi beschreven.

Een oorlogsverhaal met daarin centraal de bereidheid om anderen te helpen. Zonder enig eigenbelang. Laten we hopen dat onze kleinkinderen boeken mogen schrijven over mooiere onderwerpen.

Chiel de Bood

 

Beate Rothen-Heithausen (Duitsland) schreef:

De reactie van Beate is geschreven aan Dorith Carmeli, het zusje van het zusje uit het boek. De reactie is geplaatst met toestemming van zowel Dorith als Beate.

Dorith, Shalom,

Entschuldige wenn ich diese Mail in meiner Muttersprache schreibe. Aber das ist einfacher für mich, um dir meinen Eindruck, nach dem Lesen des Buches, zu schildern. Ich hoffe, es ist gut für dich zu lesen.

Es ist ein wunderbares Buch, das von unendlichem Leid erzählt und doch auch soviel Hoffnung macht, weil es von Menschen erzählt, die soviel Mut und Nächstenliebe in einer Zeit aufbrachten, wo Egoismus vorherrschte. Hätte es doch mehr Menschen wie das Ehepaar Sandstra gegeben...

Für mich bleiben die ewig unbeantworteten Fragen:

• Wie konnte man zusehen, dass anderen soviel Leid angetan wird?
• Wie konnte man sich aktiv daran beteiligen und dann noch ruhig schlafen?
• Wie konnten die Menschen, die sich auch noch bereichert haben am Leid der jüdischen Mitbürger,
• indem sie sich deren Häuser, Firmen etc. aneigneten, mit ihrem Gewissen leben?

Ich werde es nie verstehen.

Ich habe das Buch in 3 Tagen ausgelesen. Wobei ich oft das Buch immer mal beiseite legen musste, um "Luft zu holen". Trotz, dass ich schon viele Lebensgeschichten aus dieser furchtbaren Zeit der deutschen Geschichte gelesen habe, erschüttert es mich immer wieder, die Erlebnisse der Betroffenen zu lesen. Wenn ich mir vorstelle wie das für dich sein muss so ein Buch zu lesen,wo es um die eigene Familie und deren unvorstellbares Leid geht...

Mit welcher Würde deine Eltern ihr Schicksal angenommen haben, trotz ihrer Ängste, hat mich zutiefst beeindruckt. Wie selbstlos sie deiner Schwester ihr Überleben ermöglicht haben. Wie schwer das für Eltern ist das eigene Kind abgeben zu müssen und welche Ängste sie auch um ihr Kind ausstehen mussten, während sie um ihr Überleben kämpften. Unvorstellbar...

Wie relativ sachlich deine Eltern ihre Zeit in Bergen-Belsen in ihren Briefen schildern und man oft nur zwischen den Zeilen herauslesen kann, wieviel Leid und Unmenschlichkeit sie dort erfahren mussten. Besonders die Briefe deiner Mutter haben mich tief beeindruckt, wie sie trotz allem auch noch Humor aufbrachte wenn sie so einige -Moffen- in Bergen-Belsen beschrieb und aus jeder Situation versuchte das Beste zu machen. Das hat mir tiefen Respekt abgenötigt. Ich weiß nicht, ob ich in so einer unvorstellbaren Situation so pragmatisch hätte denken können, wie deine Mutter. Ihr pragmatischer Schreibstil, zwischendurch gewürzt mit Humor, erinnert mich sehr an dich. Das Schreibtalent hast Du anscheinend von deiner Mutter geerbt.

Ich habe tiefste Bewunderung für deine Eltern und die Familie Sandstra, die das Schicksal so tief miteinander verbunden hat und wie sie mit der schwierigen Situation nach der Wiedervereinigung alle umgegangen sind, um psychologischen Schaden von Theo und Ineke/Bila abzuwenden. Bei der Passage vom ersten Treffen nach dem Krieg mit deiner Schwester, sind bei mir ein paar Tränen geflossen.

Wie unendlich schwer muss das für deine Eltern gewesen sein, wichtige Jahre im Leben ihrer Tochter nicht da sein zu dürfen. Wie dein Vater bei seinem Ausgang aus Westerbork sein Kind traf und deine Schwester ihm von "ihren Eltern" erzählte. So eine Situation ist kaum vorstellbar. Ich hatte diesen Teil schon in dem Buch "Die unbesungenen Helden" gelesen. Du kannst stolz auf deine Eltern sein! Bei beiden hat man aus den Briefen herausgelesen, dass die Nazis eins nicht geschafft haben: ihnen ihre Würde zu nehmen.

Trotz, dass ich als 1964 geborene kein Schuldgefühl spüre (schuldig kann man sich nur fühlen für etwas was man selbst getan hat), sondern die deutsche Geschichte als Verantwortung sehe für mich selbst und nachfolgende Generationen, verspüre ich doch immer beim Lesen solcher Biografien, ein tiefes Unverständnis und Schamgefühl für diesen Teil der Geschichte des Landes, in das ich geboren wurde und dessen Staatsangehörige ich bin. Leider hat das Nachkriegsschweigen der Deutschen auch nicht dazu beigetragen, diese Zeit "besser zu verstehen". Ich habe mal vor Jahren einen pensionierten Lehrer gefragt: "Warum sagen so viele heute, Jahrzehnte später, immer noch: Wir haben es nicht gewusst?" Er antwortete mir: "Wenn sie es zugeben, dann müssen sich die Menschen mit ihrem Gewissen auseinandersetzen und das tut weh"... Dazu waren leider nur wenige bereit...

Deshalb sind solche Bücher, wie -Zusje in de oorlog-, so wichtig. Um zu zeigen, dass man im Leben immer eine Wahl hat zwischen seinem Gewissen und Opportunismus auf Kosten anderer. Und um zu begreifen, dass Populisten gefährlich sind und die ewige wichtige Erinnerung, was aus Ausgrenzung und Wegsehen für ein schreckliches Leid entstehen kann. Denn es war nicht nur die Person A.H. ,die Antisemit war. Den Antisemitismus gab es leider schon vorher. Er hat den Antisemitismus pervertiert. Er hätte es aber nicht gekonnt, wenn ihm nicht so viele Menschen gefolgt wären. Jeder aus eigenen Motiven... Da geben einem Menschen wie das Ehepaar Sandstra, wie deine Mutter so treffend schrieb "Den Glauben an die Menschheit zurück".

Ich weiß nicht, ob ich mich zum aktiven Widerstandskämpfer geeignet hätte. Es ist einfach zu urteilen/verurteilen, wenn man nicht selbst in einer Situation ist. Ich hoffe nie in so eine Situation zu kommen, dass sich die Geschichte wiederholt. Wenn, hoffe ich persönlich die richtigen Entscheidungen zu treffen.

Zusje in de oorlog ist ein besonderes Buch. Mein tiefer Respekt für die Familie Sandstra und deine Eltern. Auch Respekt und Dank für/an Jacco Sandstra, der dieses Buch ermöglicht hat und den Leser eindrucksvoll durch diese Zeit geführt hat.

Beate

Lies Blom schreef:

Hallo Jacco

Jouw boek, wat ik afgelopen zaterdag van Meina kreeg, heb ik in één ruk uitgelezen. Ik vond het een ongelooflijk mooi, ontroerend en boeiend verhaal. Wat bijzonder dat die brieven zolang bewaard zijn geweest, onopgemerkt ergens in een lade. Geweldig dat jij de geschiedenis van die oorlogsperiode tot leven hebt gebracht.

Ik was onder de indruk van de stijl van deze brieven, zo goed geschreven. Alsof het het dagelijkse werk was van jouw ouders en van de familie Hanemann om te schrijven. Wat was de oorlog voor de Joodse mensen een onvoorstelbaar rampzalige periode. En wat geweldig dat er moedige mensen waren zoals jouw grootouders.

Wat me verder aansprak was het milieu van jouw grootouders. Voor mij heel herkenbaar. Ook mijn opa was jarenlang lid van de gemeenteraad in Andijk van de PVDA. En mijn vader was destijds lid van de JVO.
Kortom, ik vond het boek een heel bijzonder document en ik ben blij dat ik dat heb mogen lezen.

Vriendelijke groeten Lies Blom

Jan en Sarah Noordeloos schreven:

Beste Jacco,

Van zo’n verhaal kun je niet onberoerd blijven. Wij hebben het ingrijpende verhaal gelezen, kort nadat wijzelf Auschwitz-Birkenau  hebben bezocht. Dat bezoek bezorgde ons al rillingen, bij de gedachten die ons toen overvielen: hoe was het leven daar, wat een verschrikkingen moeten daar hebben plaatsgevonden. Hoe hebben mensen hier kunnen overleven?

Jouw verhaal hebben we in twee leessessies tot ons laten doordringen. En telkens waren we er even door van slag. Dat je ervoor hebt gekozen om de brieven letterlijk over te nemen versterkt de indruk die zij op ons gemoed hebben uitgeoefend. We vinden het meer en meer dan de moeite waard dat je deze verzameling zo keurig hebt verzorgd.

Niemand die het (gelukkig!) niet zelf heeft meegemaakt, kan zich een voorstelling maken van hoe het toen moest zijn geweest. Je ziet soms foto’s, een enkele keer een documentaire op tv, fragmenten die bij elkaar niet kunnen bereiken wat jouw boekje in ons teweeg heeft gebracht. Meer dan andere informatie, meer dan boeken zoals bijvoorbeeld het indrukwekkende boek van Von der Dunk: “Voorbij de verboden drempel” brengt jouw boekje ons bijna voelbaar dichterbij de diepmenselijke tragedie die nooit meer mag voorkomen.

De aangrijpende  rode draad, de relatie tussen Theo en zijn “zusje” Ineke is niet in woorden te vangen. En het verdient veel bewondering dat jouw oma deze bundel brieven als getuigenis heeft bewaard. Juist omdat het over het gewone leven gaat van gewone mensen maakt het van grote waarde. Geschiedenis is niet (alleen of vooral) de opsomming van oorlogen en heldendaden van bekende mensen. Geschiedenis wordt pas menselijk als de belevenissen van gewone mensen zoals in deze waardevolle verzameling brieven beelden oproept die geen geschiedenisboek je kan geven.

Je mag er trots op zijn dat je hebt doorgezet om dit bijzondere boekje als een blijvende herinnering samen te stellen, mede ter ere van al die naamlozen  die vergelijkbare gebeurtenissen hebben moeten doormaken.

Jan & Sarah Noordeloos

Shoshanna Lehrer (Israël) schreef:

Een zeer interessant en met zorg samengesteld boek. Vooral de gevoelens van de ouders komen uit de gevonden brieven naar voren. Een bijzonder verhaal vind ik.

It touches your heart!

Ik leende het van de zus hier in Israël daar wij bevriend zijn. En het zette mij ook aan het denken hoe moeilijk het niet alleen voor het ondergedoken kind, de zeer moedige familie bij wie zij was ondergedoken maar ook voor mijn vriendin, de zus die jaren later geboren werd, om met dit verleden om te gaan.

 

Tineke Slobbe schreef:

Beste Jacco en Ryanne,

Jaren geleden heeft het dagboek van Anne Frank al veel indruk op mij gemaakt. De hoofdreden was vooral, dat in het boek het leven van alledag beschreven werd middenin de oorlogsdreiging.

In het boek, een zusje in de oorlog, wordt de oorlog ook vanuit het gewone leven beschreven, maar dan vanuit een voor mij zo bekende omgeving. Als ik nu langs het Wethouder de Vosplein fiets, denk ik regelmatig terug aan dit boek.

Het boek heb ik vrijwel achter elkaar uit kunnen lezen. Ik zat echt middenin het verhaal. Dan weer in Enkhuizen, Amsterdam, Westerbork enz. Daarnaast heb ik mij verwonderd over de uitzonderlijk heldere kwaliteit van de scans/kopietjes van de desbetreffende documenten. Hierdoor komt het verhaal echt tot leven. De reacties na elke brief, waarbij een stukje uitleg wordt gegeven, maakt dit boek echt uniek. Hierdoor wordt er elke keer weer een verbinding gemaakt tussen het verleden en het heden.

Wat op mij de meeste indruk heeft gemaakt is de laatste passage uit het voorwoord, aansluitend op de rode draad in het boek, dat er gelukkig mensen waren die bereid waren om elkaar te helpen zonder eigenbelang. In onze huidige tijd van individualisme is dat een boodschap uit het verleden die we niet mogen vergeten. Ik hoop van harte dat dit boek een bijdrage zal gaan leveren aan het in stand houden van deze mooie boodschap, die ook nu nog heel actueel is!

Veel succes met jullie boek,

Tineke Slobbe

Gerrit Schuijtemaker schreef:

Dag Jacco,

Ik kan niet zeggen met veel “plezier” , wel met veel interesse je boek gelezen. Een andere wereld, een ander tijdperk met andere, schandalige regels en wetten. Ik kreeg  een soort schuldgevoel, ons leven (afkloppen!) is tot nu toe bijna rimpelloos verlopen.

Als je mij vraagt wat trof je toch het meest was dat blz. 21 en ik citeer:

Als men mij vraagt wat eigenlijk het ergste in die jaren was dan aarzel ik niet te zeggen het leven in Amsterdam tijdens de deportaties. Bergen Belsen was zeker erg, maar daar bestond slechts fysiek lijden en dood. Veel zwaarder echter dan dit is het psychische lijden, dat wij in Amsterdam moesten ondergaan.

Ik ben een liefhebber van de kronkels van Carmiggelt. Hij schreef ooit:

Het was 1945 en ik bevond mij in een cel aan de Weteringschans. En kon niet slapen omdat ik niet wist wat ze met me zouden doen. Duitsers vertelden je dat niet. Dat was eigenlijk de enige kwelling. Zitten op zichzelf deed me niets. Maar de betekenis van rechtszekerheid heb ik toen wel geleerd.

Dezelfde ervaring.

Nogmaals met veel interesse gelezen, groet Gerrit  

Frank Aarts schreef:

Hallo Jacco,

Zonder dat ik het aan de orde stelde, kwamen er, tijdens de vergadering van het 4/5 mei comité, spontaan zéér lovende woorden over je boek. De mensen hadden het in een adem uitgelezen. Ik dacht zo dat het leuk is om dat te weten.

Groetjes Frank

Carolyn Levisson schreef:

Beste Jacco Sandstra

Via een goede vriendin van Ineke kregen we het boek 'een zusje in de oorlog'. We zijn er enorm van onder de indruk en ook ontroerd. Wat fantastisch dat u het hebt samengesteld & geschreven. Onze complimenten.

Heel indrukwekkend natuurlijk door het onderwerp - maar ook omdat het 2 gezinnen in verschillende situaties zo helder uit de verf laat komen. En wel zonder tussenkomst van oordelen & inzicht-achteraf.

Bovendien - naar onze smaak - ook zulke waardige en weldenkende mensen......

Hartelijk dank dus!

met vriendelijke groet

Carolyn Levisson

Bert Horsting schreef:

Beste Jacco,

Graag vertel ik je, dat ik met buitengewone belangstelling je boek: "Ineke, een zusje in de oorlog.", heb gelezen. Ik woonde vanaf mijn geboorte in 1943 bijna naast Theo. Er zat slechts 1 huis tussen. Zonder het te weten heb ik Ineke gezien. Mijn jongste zus Hetty, leeftijdgenote van Theo, kan zich Ineke nog herinneren en zei: "Omdat we wel wat op elkaar leken, speelden we om beurten buiten."

Heel bijzonder, dat de hele briefwisseling van je opa en oma met de brieven van de ouders van Ineke en het dagboek over Bergen-Belsen, door jou zo mooi in elkaar zijn geschoven en het geheel tot een boeiend en meeslepend boek hebben gemaakt. Bergen-Belsen heb ik met mijn vrouw bezocht. Ik zat er dichtbij in dienst en kwam er regelmatig vlak langs. Dat boeit dan extra als je jouw boek leest.

Je opa Jaap en je oma Trijn waren altijd bijzonder prettige buren. Opa Jaap nam me een enkele keer mee als het aardig waaide en dus mooi om met zijn zeilboot, de Taling. een stukje over het IJsselmeer te varen. Theo had meer contact met Hetty en Hans. Ze hebben ongeveer in hetzelfde jaar eindexamen gedaan op de plaatselijke H.B.S.

Ik ben al vroeg naar een internaat gestuurd, om in Nijmegen een opleiding te volgen voor onderwijzer. Sindsdien kwam ik weinig in Enkhuizen. Des te fijner is het voor mij om je bijzondere boek te lezen, waarbij ik je opa en oma weer, als het ware,voor me zag. Omdat ik mijn jongste zus en mijn kinderen over dit boek vertelde, konden ze niet wachten om het te lezen. Ik ben benieuwd wat zij ervan vinden.

Graag bedank ik je voor het schrijven van dit prachtige en indringende boek. Heerlijk, dat de afloop ook nog eens goed was

Succes met je verdere werk,

hartelijke groet,

Bert Horsting

 

Babet Mossel schreef:

Ik vind het zo'n indrukwekkend boek, zo ingetogen en ontroerend. Het heeft me dagen bezig gehouden.

Afgezien van mijn persoonlijke betrokkenheid bij de geschiedenis vanwege mijn jarenlange vriendschap met Ineke, is het een waar document humain - zo beeldend en fijngevoelig, en met zoveel zorg, discretie en liefde tot stand gekomen.

Als Ineke - toen nog heel eventjes Bila - niet door deze bijzonder moedige en lieve mensen in hun midden was opgenomen, hadden wij samen - zoals Ineke voor in het boek aan mij heeft geschreven - niet al zoveel lange jaren innig bevriend kunnen zijn…

Wat hebben Ineke en haar ouders toen ongelooflijk geboft met de familie Sandstra!

Met veel dank en hartelijke groet,

Babet Mossel

Nel Zwagerman-Stelling schreef:

Beste Jacco,

Ik heb het boek in een adem uitgelezen. Wat een bijzonder verhaal en zo dicht bij ons huis. Wij woonden destijds in Hem. Wij hadden een jongen uit Rijswijk in huis, geen joodse jongen, maar een "uitgehongerd" jongetje. Ook wij hebben nog steeds contact met hem.

Goed dat dit verhaal zo uitgebreid is verteld in jouw boek.

Nel Swagerman-Stelling.

Linda Rentenaar schreef op Facebook:

Vakantie goed begonnen met het lezen van Een Zusje in de Oorlog, geschreven door collega Jacco Sandstra. Mooi verhaal wat je in een keer uit wilt lezen, aanrader!

Dorith (Israël) schreef:

Moeilijk.............

Met ongeduld heb ik uitgekeken naar het boek, maar eenmaal ontvangen, bleek dat ik het slechts langzaam kon lezen ~ iedere keer een stukje en dan weer een korte of langere pauze. Dat lag beslist niet aan het boek zelf.

Het boek is een fantastisch goed en mooi resultaat van het vele en vaak moeilijke werk wat Jacco heeft gedaan. Heel bijzonder dat zo vele brieven bewaard zijn gebleven en na jaren zijn gevonden! En dankzij Jacco nieuw leven werd ingeblazen.

Het boek heeft voor mij als dochter van Mau en Gerty en zus van Ineke natuurlijk een speciale betekenis. 

Het verhaal kende ik uiteraard in grote lijnen, maar de brieven hebben veel details verstrekt die het verhaal heel ontroerend en bijzonder maken.

De liefde van de ouders Sandstra en van Theo voor Ineke, van Ineke voor de Sandstra familie, de dankbaarheid van onze ouders voor het adopteren van hun dochtertje, dat alles komt goed tot uiting in het boek. 

Het is voor mij moeilijk te lezen wat onze ouders hebben mee gemaakt en hoe de oorlog Inekes leven heeft beïnvloed. Zeer zeker heeft dit alles ook op ons verdere familieleven invloed gehad. 

Laat ik besluiten met een oprecht dank-je-wel aan Jacco. Op deze manier krijgen Moeder Trijn en Vader Jaap de aandacht en de eer die hen zo terecht toe komen. En krijgt door het verhaal van Ineke,  het onderwerp van de Joodse kinderen die de oorlog in de onderduik overleefd hebben de zo gewenste aandacht.

Dorith 

Janni Loman schreef:

Allereerst mijn compliment voor de aantrekkelijke lay-out van het boekje. De gescande brieven met daarnaast de afgedrukte tekst geven meteen een authentieke indruk van het geheel. De inhoud van de brieven is ontroerend. Vooral de wijze waarop zowel de familie Hanemann als de familie Sandstra het belang van de joodse Ineke (maar ook dat van Theo) voorop stelden viel mij meteen op in de brieven. In de laatste brieven lees ik dat na de oorlog het contact tussen de beide kinderen nog een tijd in stand wordt gehouden. Afscheid moeten nemen van een zusje is ook niet niks. De brieven geven ook een realistisch beeld van de omstandigheden waarin zowel gedeporteerden als Nederlanders onder Duitse bezetting moeten leven. Kortom, een waardevolle bron van informatie over die tijd. Wat goed dat deze brieven bewaard zijn gebleven en weer boven water zijn gekomen.

De beschrijvingen van de familie Hanemann over hun ervaringen in het kamp, maar ook over de periode in Amsterdam vlak voor hun deportatie naar Westerbork en Bergen Belsen heb ik met grote waardering voor hun waardige en respectvolle houding tegenover hun treiters gelezen. Met ergernis heb ik gelezen hoe Mau en Gertie Hanemann, bevrijd uit het kamp toen de oorlog al was afgelopen, in Parijs nog zo lang moesten wachten op terugkeer naar Nederland en hereniging met hun kind waarover ze toen nog in onzekerheid verkeerden. Dat moet een kwelling geweest zijn, en dat lees ik ook in hun verslagen. Men kan een verslag lezen over de bezetting en de oorlog, maar een persoonlijk verhaal over die periode gaat boven alles. Over de familie Sandstra kan ik alleen maar positieve woorden zeggen. Wat hebben deze mensen zich ingezet voor hun naasten, en met zoveel liefde voor de joodse Ineke, als voor hun eigen kind.

Ik ben op het spoor van het boekje gekomen door de zuster van Ineke. Dorith Carmeli is een Facebook contact van mij, vooral vanwege mijn betrokkenheid bij Israel al jaren. De laatste jaren is daar ook nog mijn interesse in de Shoah aan toegevoegd, met name door het contact met Paulien Vermeule die ik het boekje ook heb toegestuurd, op haar verzoek. Zij laat een hartelijk dank achter via mij voor het schrijven van het boekje. Aan de nu bijna 2 meter lange rij boeken die zij heeft over de Shoah en de 2e WO is er bij haar nog een kostbaar stuk bijgekomen, aldus haar woorden. Zij was zeer onder de indruk na het lezen van het boekje en vroeg mij om dit te delen. Mijn hartelijke dank!

Met vriendelijke groet,

Janni Loman

Groningen

Hanneke Dorgelo schreef:

Hallo Jacco, Ik heb net zusje in de oorlog gelezen. Vind het een mooi tijdsbeeld, en er spreekt veel liefde uit. Zowel de brieven van uw grootouders als die van de familie Hanneman. Maar zeker ook uw toevoegingen!

Vriendelijke groet, Hanneke

Tjalling Tjalsma schreef:

Beste meneer Sandstra,
 
Graag wil ik u melden dat ik het boek `een zusje in oorlog' met veel aandacht en interesse heb gelezen. U moet in dit verband weten dat ik een facebookvriend ben van Dorith Carmeli in Israël.  Zij heeft mij attent gemaakt op het verschijnen van dit boek.

De manier van opzet spreekt mij erg aan. De authentieke belevenissen van mensen, die moesten leven onder zeer zware omstandigheden,  dringen voelbaar door. Hun eigen ervaring van onderduik en deportatie komen goed tot uitdrukking.Tijdens het lezen nam mijn bewondering voor uw grootouders toe, als ook die voor Gerty en Mau. Die laatste twee bleven, in verband met hun vurig gewenste terugkeer en verlangen naar Ineke, ook na de bevrijding moeilijkheden ondervinden. Maar ook voor Ineke zelf en Theo was het niet makkelijk om na de oorlog weer zonder elkaar verder te moeten leven. De opzet van het boek doet mij ook enigszins denken aan de website `sporen van Joods leven te Sneek'. De inhoud van deze site is echter niet te vergelijken met het boek zusje in oorlog en er zijn geen gescande brieven op geplaatst.

Sommige gebeurtenissen in het boek, zoals bijvoorbeeld het dagelijkse leven in Enkhuizen, doen mij zijdelings denken aan de verhalen die mijn vader kan vertellen over de oorlog. Hij was weliswaar niet direct betrokken bij Joodse onderduikers, maar hij kende ze wel. Met één van deze mensen is hij zijn leven lang bevriend gebleven. Ook heeft mijn vader een verhaal geplaatst op de website van sporen van Joods leven in Sneek : http://www.sporenjoodslevensneek.nl/verhalen/een-standrechtelijke-executie-oftewel-een-moord.html

Omdat elk volk recht heeft op een eigen land ben ik blij met het bestaan van Israël. Tweeduizend jaar ballingschap heeft geleerd dat de wereld geen veilige plek was voor Joden. Gelukkig zijn er altijd mensen die hen de helpende hand bieden. Uw grootouders deden dat met gevaar voor hun eigen leven. Ik acht hen dan ook zeer hoog. Dit geldt ook voor Mau en Gerty, die hoe dan ook hun kind wilden redden.

Israël is een gewoon land en dus net als andere westerse landen niet perfect. Juist om die reden  maak ik mij zorgen om de vele negatieve berichtgeving over Israël. Daarom ben ik medebestuurslid van de werkgroep WAAR ( www.waarnet.nl) die streeft naar een publieke opinie en een politieke besluitvorming over het Midden-Oostenconflict conflict, die ook recht doen aan standpunten van Israël. WAAR werkt samen met diverse facebookgroepen waar ook Dorith lid van is.

Ik wens u heel veel succes met het verder verspreiden van het boek. Hoe meer mensen het lezen hoe beter.

Ik hoop dat u mijn reactie op prijs stelt.

Graag hoor ik van u.

Met vriendelijke groet,

Tjalling Tjalsma, Sneek. 

 

Stephan schreef:

"Het is n mooi boek en verslag. Zeker om te lezen over hoe groot de verschillen waren tussen t platteland, de stad en de kampen. En hoeveel mensen geen idee hadden of net alsof deden. Ik ken de verhalen uit Amsterdam en het is n vreemd gevoel om t te lezen. Het is n mooi document Jacco Sandstra. Dank je wel."

 

Hans schreef:

Mooi boek! Was de 20euri dik waard